ភូមិខ្ញុំក្នុងសម័យ ប៉ុល ពត

ដោយសារសង្រ្គាមនាដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ គ្រួសារខ្ញុំបានចាកចេញពីស្រុកកំណើតជាដំណាក់ៗ ចូលទៅរស់នៅបណ្ដោះអាសន្នក្នុងតំបន់ព្រៃស្ដុក ភូមិសាស្រ្តទឹកដីស្រុកសណ្ដាន់ ខេត្តកំពង់ធំ។ បន្ទាប់ពីភ្លើងសង្រ្គាមបានថមថយ ក៏បានធ្វើដំណើរជាដំណាក់ៗ វិលត្រឡប់មករកស្រុកកំណើតវិញ ដែលស្ថិតនៅក្នុងឃុំបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំ។ ដំណាក់កាលចុងក្រោយបានមកទើរ នៅត្រឹមភូមិបឹង ស្រុកបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំ។

ខ្លឹមសាររឿងដែលខ្ញុំដាក់ចំណងជើង«ភូមិខ្ញុំក្នុងសម័យប៉ុល ពត» គឺជាការនិទានការពិត ស្ដីអំពីជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនភូមិ«ណុងម៉ូវ» ដែលផ្ដើមចេញពីគ្រួសារខ្ញុំផ្ទាល់។ «ណុងម៉ូវ» ជាបណ្ដុំគ្រួសារស្ថិតនៅវាលស្រែ ដែលមានផ្ទះមិនលើសពីសាមសិបខ្នង ជាផ្នែកចំណុះរបស់ភូមិ«បឹង» ស្រុកបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំ ដែលហៅជារួមថាភូមិ«បឹងណុងម៉ូវ»។ គ្រួសារខ្ញុំបានរស់នៅទីនេះចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៣ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៧។ ក្នុងសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ខ្ញុំមានអាយុ១៣ឆ្នាំ។ ដំណើររឿងគឺជាព្រឹត្តិការណ៍ពិតឈ្មោះពិត ទីកន្លែងពិត ក្នុងចំណោមហេតុការណ៍ពិត ជាច្រើនដែលបានកើតឡើងក្នុងភូមិ«បឹងណុងម៉ូវ» នាសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដែលខ្ញុំ នឹងផ្ដល់ជូនខ្លឹមសារទំព័រខាងមុខនេះ។ ដោយកាលនោះខ្ញុំស្ថិតក្នុងវ័យកុមារ ការចងចាំ និងការយល់ដឹង នៅមានចន្លោះប្រហោងខ្លះដើម្បីបំពេញនូវកង្វះព័ត៌មាននេះ ខ្ញុំបានជួបសន្ទនាជាមួយមនុស្សសំខាន់ៗ ដែលរស់នៅទីនោះ ក្នុងរបបនោះ ដែលខ្ញុំនឹងភ្ជាប់ជារូបថតខ្លះៗនៅទំព័រចុងក្រោយ។

ខ្ញុំសូមគោរពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ និងសូមមេត្ដាអធ្យាស្រ័យ ពីសំណាក់អ្នកចេះដឹងទាំងអស់ នូវរាល់កំហុសឆ្គងទាំងឡាយដែលកើតដោយអចេតនា ឬពីកម្រិតនៃចំណេះដឹង ពិសេសចំពោះសំណេរដោយកុំព្យូទ័រនេះ ដែលខ្ញុំខំប្រឹងប្រែងអស់ពីសមត្ថភាព ទទួលបានក្នុងកម្រិតប៉ុណ្ណឹង។

ថ្ងៃអាទិត្យ ១៤កើត ខែកត្ដិក ឆ្នាំកុរ ឯកស័ក ព.ស. ២៥៦៣

ត្រូវនឹងថ្ងៃទី១០ ខែវិច្ឆិកា គ.ស.២០១៩

រឿង ភូមិខ្ញុំក្នុងសម័យ ប៉ុល ពត

ជ័យជម្នះ១៧មេសា

សម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬហៅថាសម័យប៉ុល ពត បានចាប់បដិសន្ធិឡើងក្ដោបក្ដាប់អំណាចនយោបាយនៅថ្ងៃ១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ បន្ទាប់ពីយកជ័យជម្នះដោយប្រើអាវុធ ប្រយុទ្ធបង្ហូរឈាមលើសមរភូមិពេញផ្ទៃប្រទេស ផ្ដួលរំលំរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ដែលដឹកនាំដោយសេនាប្រមុខ លន់ ណុល។

បន្ទាប់ពីទទួលបានជ័យជម្នះភ្លាម រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ បានលុបចោលរបៀបរបបគ្រប់គ្រងនយោបាយពីសង្គមចាស់ ហើយរៀបចំចាត់តាំងរចនាសម្ព័ន្ធគ្រប់គ្រងអំណាចគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ជាថ្មី។ សមាសភាពនៃអ្នកដឹកនាំមូលដ្ឋាន ដូចជាប្រធានក្រុម ប្រធានកង ប្រធានឈ្លប ប្រធានភូមិ គណៈប្រធានឃុំ ត្រូវបានជ្រើសរើសចេញពី គ្រួសារជាកសិករ ឬកម្មករដែលមានជីវភាពក្រីក្រ។ ពាក្យថា«អង្គការ»គឺសំដៅទៅលើថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋអំណាចពីថ្នាក់ក្រោមដល់ថ្នាក់លើ។ ពាក្យថា«កម្មាភិបាល» សំដៅលើសមាសភាពអ្នកកាន់អំណាចកំពូលៗរបស់អង្គការ មានគណៈតំបន់ គណៈភូមិភាគ គណៈមជ្ឈិមបក្សជាដើម។

ប្រជាជនប្រុសស្រី ចាស់ក្មេង នៅភូមិបឹង ឃុំបឹង ស្រុកបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំ ម្នាក់ៗមានទឹកមុខរីករាយ ញញឹមញញែម ត្រេកអរនឹងជ័យជម្នះថ្ងៃ១៧មេសា។ សម្លេងឧគ្ឃោសនសព្ទ បន្លឺក្តែងៗ ចេញពីវេទិកាអង្គមិទិ្ទញ នៅកណ្ដាលវាលស្រែខាងលិចភូមិ បន្ទរដោយស្នូរទះដៃប្រាវៗ និងសម្រែកជ័យឃោសនាយ៉ាងកងរំពង៖

• ជយោ! ថ្ងៃជ័យជម្នះ១៧មេសាមហារុងរឿង។ …. ជយោ! ជយោ! ជយោ!
• ជយោ! បដិវត្តន៍កម្ពុជា ដ៏មហិមា។ ….ជយោ! ជយោ! ជយោ!
• ជយោ! វណ្ណៈកសិករ វណ្ណៈកម្មករ ដ៏ក្លាហាន។ ….ជយោ! ជយោ! ជយោ!
• បរាជ័យ! ចក្រពត្តិអាមេរិក និងពួកបរិវារ។ …. បរាជ័យ! បរាជ័យ!បរាជ័យ!

បន្ទាប់ពីកម្មាភិបាលអង្គការ ដែលគ្រងដោយសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ខ្មៅ បង់កក្រមា ពាក់មួកកន្ដិបពណ៌ស្លែ ពាក់ស្បែកជើងកង់ឡាន មានមតិយោបល់ក្នុងអង្គប្រជុំ និងស្រែកជ័យឃោសយ៉ាងអឺងកង នៅវេលាថ្ងៃជិតត្រង់ អង្គប្រជុំបានត្រូវប្រកាសរំសាយ។

ខ្ញុំ និងក្រុមគ្រួសាររួមទាំងប្រជាជនច្រើនកុះករ ដើរកាត់វាលស្រែវិលត្រឡប់មកផ្ទះរៀងៗខ្លួន ដោយទឹកមុខស្រស់ស្រាយ សប្បាយរីករាយឥតឧបមា។ ល្ងាចនេះ មនុស្សម្នាជួបជុំគ្នាជាក្រុមៗបួនប្រាំនាក់ៗនៅតាមមុខផ្ទះ មានភាពខ្ញៀវខ្ញាររីករាយ ខុសប្លែកជាងពេលមុនៗ។

ជំនោររាត្រីកាលបក់ត្រសៀកៗ ស្លឹកដូងកម្រើកខ្លួនខ្វើកៗ នៅលើវេហាស៍ពន្លឺតារាព្រិចៗ បក្សាបក្សីរាត្រីចរ ហើរគៀកគូឆ្វែលឆ្វាត់កាត់ស្បៃសន្ធិយា សព្វសត្វមនុស្សម្នា ចូលចាប់និន្រ្ទាលង់លក់សូន្យឈឹងទៅ។

ការមកដល់នៃអ្នកភ្នំពេញ

ឆ្នាំ១៩៧៥ ខែមេសា អាកាសធាតុក្ដៅហែងស្ទើរឆេះ រុក្ខជាតិស្វិតរញម។ នៅឯវាលស្រែ ថ្ងៃបណ្ដើរកូន    ព្រិចៗ។ យូរៗម្ដង ខ្យល់កួចដីហុយទ្រលោម។ ប្រជាជនកម្ពុជា ប្រុស ស្រី ចម្រុះវ័យ កំពុងធ្វើដំណើរហូរហែរលើទ្រូងផ្លូវជាតិលេខ៦ (ជ.៦) ក្នុងភូមិសាស្រ្តទឹកដីស្រុកបារាយណ៍ ខេត្តកំពង់ធំ។ ខ្លះទូល ខ្លះរែក ខ្លះយួរ ខ្លះបណ្ដើរកង់ ខ្លះធាក់ស៊ីក្លូ ផ្ទុកឥវ៉ាន់រយីងរយោង។ ស្រ្តីពរពោះ ស្រី្តបីកូនតូច ចាស់ជរា ក្មេងតូចៗ ធ្វីដំណើរយឺតៗ យូរៗសម្រាកម្ដង ក្នុងសភាពហត់ហេវ យ៉ាងស្រពាប់ស្រពោន។ អ្នកដំណើរខ្លះបន្តទៅមុខខ្លះបែកចូលតាមផ្លូវទៅកាន់ភូមិអ្នកស្រុក។ ដោយឡែកតាមផ្លូវលំពីភូមិជនជាតិចាម ត្រពាំងឈូក ចូលទៅកាន់ភូមិបឹង ក៏មានអ្នកដំណើរដើរបន្តគ្នារដឹកចូលទៅផងដែរ។

«អ្នកដំណើរមកកាន់ភូមិយើងរាល់ថ្ងៃហ្នឹង ពួកគេមកពីណា?» ខ្ញុំសួរទៅកាន់ម្ដាយខ្ញុំ។

«អាហេង! ពួកគេមកពីភ្នំពេញ ត្រូវអង្គការបដិវត្តន៍ជម្លៀសឲ្យមករស់នៅតាមជនបទស្រុកស្រែចម្ការជាមួយនឹងយើងហ្នឹងណា»។

«មិនយូរប៉ុន្មានទេ ផ្ទះយើងក៏ប្រហែលជាមានអ្នកមកសុំរស់នៅជាមួយដែរ»។ ឪពុកខ្ញុំដែលមានវ័យ៥៥ឆ្នាំ ពោលបន្ថែមទៅលើចម្លើយម្តាយខ្ញុំ។ គាត់បានបន្ដថា៖

«យប់មិញ រ៉ាត់យ៉ូអាមេរិកាំង(វិទ្យុអាមេរិកាំងជាភាសាខ្មែរ) បាននិយាយថា កងយោធាអង្គការបដិវត្តន៍ខ្មែរក្រហម បានបាញ់រះទៅលើអាកាស និងបាញ់សម្លាប់ចោលចំពោះជនណាដែលចចេសរឹងរូស មិនព្រមចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ឬមិនស្ដាប់បញ្ជាអង្គការ»។ នៅតាមផ្លូវធ្វើដំណើរមានមនុស្សច្រើនណែនណាន់តាន់តាប់ កកស្ទះតាម ផ្លូវ។ មានអ្នកជំងឺដេកស្លាប់តាមចិញ្ចើមផ្លូវ។ មានក្មេងវង្វេងម៉ែឪ។ មានស្រ្តីសម្រាលកូនដោយគ្មានគ្រូពេទ្យ។ ស្ដាប់ទៅលំបាកវេទនាណាស់។ ហ៊ឺ! សភាពការណ៍ប្រទេសជាតិ ដូចជាមិនស្រួលទេដឹងម៉ែវា! ហើយរាល់យប់មានផ្កាយដុះកន្ទុយនៅទិសខាងលិចទៀតផង។ តិចស្រុកយើងប្រែប្រួលម៉េចៗទៅ? ឪពុកខ្ញុំនិយាយទៅកាន់សមាជិកគ្រួសារ ក្នុងទឹកមុខបង្ហាញនូវក្ដីបារម្ភ។

ស្ទើរជារៀងរាល់ថ្ងៃ អ្នកចំណូលស្រុកនេះនៅតែបន្តវត្ដមានរប៉ុយៗលើផ្លូវដីហុយ ចូលមកកាន់ភូមិបឹងជាបន្តបន្ទាប់។ គ្រួសារខ្ញុំបានទទួលសមាជិកថ្មីម្នាក់ ត្រូវជាសាច់ញាតិមកស្នាក់នៅជាមួយ។ ឯគ្រួសារនៅខាងលិចផ្ទះខ្ញុំ និងផ្ទះនៃគ្រួសារខ្លះទៀត ក៏ឃើញមានប្រជាជនចំណូលថ្មីមកស្នាក់នៅជាមួយដែរ។ ប្រធានភូមិ ប្រធានក្រុម បានបែងចែករៀបចំក្រុមចំណាកស្រុកមកពីភ្នំពេញនេះ ឲ្យមានពួក មានក្រុម រស់នៅជាមួយនិងប្រជាជនមូលដ្ឋាន។ ភាគច្រើនរស់នៅក្រោមផ្ទះ សំយាបផ្ទះ សង់ខ្ទមតូចៗ ឬជ្រកនឹងជង្រុកស្រូវនៃប្រជាជនចាស់។ អ្នកទាំងអស់នេះត្រូវបានអង្គការកំណត់ហៅថា«ប្រជាជនថ្មី ឬប្រជាជន១៧មេសា»។

ជារៀងរាល់ថ្ងៃ ចាស់ជរា កុមារតូចៗ បានដើរសុំអង្ករ សុំម្ហូបអាហារពីអ្នកស្រុកមូលដ្ឋានចាស់។ ដោយកង្វះអាហារយ៉ាងដំណំ។ កន្លែងរស់នៅគ្មានអនាម័យ។ ជំងឺយាយីយ៉ាងខ្លាំង ប្រជាជន១៧មេសានេះ ស្លាប់បាត់បង់ជីវិតជាបន្តបន្ទាប់។

ការប្រមូលទ្រព្យសម្បត្តិដាក់រួម

នៅកណ្តាលវាលខាងលិចភូមិ មានរោងដោលមួយដែលតុបតែងលម្អដោយស្លឹកដូង ស្លឹកជ្រៃក្រឹម និងមានមីក្រូមួយគ្រឿង ចងភ្ជាប់នឹងឫស្សីមួយដើម លើកខ្ពស់ផុតពីរោង។ ទីនេះហើយដែលប្រធានក្រុមបានប្រាប់ប្រជាជនកាលពីល្ងាចមិញ ឲ្យទៅចូលរួមប្រជុំស្ដាប់អង្គការថ្នាក់លើ។ ទាំងប្រជាជនចាស់ ទាំងប្រជាជនថ្មី បានអង្គុយត្រៀបត្រាស្ដាប់មតិយោបល់របស់អង្គការ។ ខ្ញុំបានត្រឡប់មកផ្ទះវិញ មុនអង្គប្រជុំត្រូវបានបញ្ចប់ដើម្បីដាំបាយ។

វេលាថ្ងៃជិតត្រង់ ឪពុកម្តាយខ្ញុំបានមកដល់ផ្ទះ។ ពេលហូបបាយ ពួកគាត់ស្ងៀមស្ងាត់មិនមាត់មិនកដូចពេលមុនៗសោះ។ ឃើញបែបនេះខ្ញុំសួរគាត់៖

«ម៉ែប៉ា! មានរឿងអីបានធ្វើមុខក្រៀមៗអ៊ីចឹង? បាយខ្ញុំដាំ ពិសាមិនឆ្ងាញ់ឬ?»

«ស្រុកយើងប្រែប្រួលហើយកូន។ ចាប់ពីពេលនេះទៅ យើងត្រូវប្រមូលរបស់របរទ្រព្យសម្បត្តិ សម្ភារៈទាំងអស់ប្រគល់ឲ្យអង្គការយកទៅដាក់រួម។ លែងមានហូបបាយតាមផ្ទះ លែងចាយលុយ លែងមានផ្សារលក់ដូរទៀតហើយ។»

»អ៊ីចឹង គោយើងទាំងអស់យកដាក់រួមដែរ?» បងប្រុសខ្ញុំសួរ។

»គោក្របី ជ្រូក មាន់ ទា ស្រូវ អង្ករ ចាន ឆ្នាំ កែវ វែក ស្លាបព្រា ត្រូវយកទៅដាក់ជាសមូហភាពទាំងអស់។ ស្អែកមេគោ និងអាកូនវាពីរក្បាលហ្នឹង ត្រូវដឹកយកទៅទុកនៅវត្ដជើងចាស់។ ឯចានឆ្នាំងត្រូវយកទៅទុកនៅផ្ទះ យាយដឹប។» ប៉ាទំពាបាយបណ្ដើរ និយាយបណ្ដើរ។

បរិភោគបាយរួច ខ្ញុំបានទៅផ្ទះម្ដាយមីង ដែលនៅជាប់របងគ្នា។ ខ្ញុំឃើញបង្វិចខ្មៅមួយ ទុកនៅក្រោមគ្រែដំណេក ដែលពីមុនមិនដែលឃើញសោះ។ ខ្ញុំឆ្ងល់៖

«មីង! ស្អីខ្មៅមួយដុំធំនៅក្រោមគ្រែនោះ?» មីងមើលមកខ្ញុំ ក្នុងអារម្មណ៍ភ្ញាក់ផ្អើល ហើយគាត់បន្លឺថា៖

«កុំប្រាប់គេអាហេង! អញលាក់អង្ករទុកដាំបាយស៊ីខ្លះ ស្អែកប្រមូលឲ្យអង្គការអស់ហើយ។» មីងស៊ីម តប។

មិនបានយូរប៉ុន្មានផង ម្តាយមីងក៏ទាញស្បោងក្រោមគ្រែនោះចេញមកវិញ ប្រហែលជាខ្លាចបែកការណ៍ពីខ្ញុំហើយមើលទៅ។ ពេលរសៀល ខ្ញុំយកមេគោទៅចងឲ្យស៊ីស្មៅដូចសព្វដង ហើយក៏ហួសទៅផ្ទះមិត្តភក្ដិនៅកណ្ដាលភូមិ។

«អាឃ្លី! ហ្អែងជីកដីធ្វើអ្វីហ្នឹង?» ខ្ញុំសួរមិត្តភក្ដិ។

«កុំនិយាយឮៗអានេះ! ប្រយ័ត្នគេដឹង ម៉ែអញឲ្យជីកដីកប់ចាន។ ហ្អែងដើរចេញទៅ ប្រយ័ត្នម៉ែអញស្ដីឲ្យ។» អាឃ្លី តប។ ខ្ញុំមកដល់ផ្ទះឃើញម្តាយរៀបកែវធំៗ ចានថ្មល្អៗដាក់ក្នុងឆ្នាំងដែក ហើយបងប្រុសលើកយកទៅក្រោយផ្ទះ។ ខ្ញុំដឹងថា គឺគាត់យកទៅកប់លាក់ទុកហើយ។

រាត្រីកាលឈានមកបន្ដិចម្ដងៗ។ យប់នេះសំឡេងឆ្កែព្រុស វ៉ូសៗ ពេញភូមិ។ មុនពេលចូលដំណេក ខ្ញុំឃើញម្តាយខ្ញុំ ដើរទៅមុខទៅក្រោយ ប្រហែលចាក់ស្រេះដោយបញ្ហាស្មុគ្រស្មាញហើយមើលទៅ។

អរុណោទ័យ ចាំងរស្មីពីទិសបូព៌។ ប្រជាជនក្មេងចាស់ប្រុសស្រី ខ្លះយូរ ខ្លះលី ខ្លះទូល ខ្លះដឹកដោយកង់ ដោយរទេះគោ នាំសម្ភារៈ របស់របរ យកទៅដាក់ជាសមូហភាព។ ខ្ញុំដឹកគោបីក្បាល បងប្រុសកាន់រំពាត់ដេញពីក្រោយ។ កូនគោតូចមួយក្បាល វារត់ត្រឡប់មកផ្ទះវិញ ស្រែក មែៗ រត់ចុះរត់ឡើង គួរឲ្យអាណិត។ បន្ទាប់ពីយកគោប្រគល់ឲ្យអង្គការហើយ ត្រឡប់មកដល់ផ្ទះវិញ ដេញចាប់ទាបានបួនប្រាំក្បាលយកទៅដាក់រួមក្នុងត្រពាំងដែលហ៊ុំព័ទ្ធដោយព្រួលរៀបបម្រុងទុកជាស្រេច។ របស់របរទាំងឡាយណាដែលយកទៅមិនទាន់អស់ ត្រូវរក្សាទុកបណ្ដោះអាសន្ននៅតាមផ្ទះ ត្រូវប្រធានរោងបាយចាប់យកទៅធ្វើម្ហូបជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ នៅផ្ទះខ្ញុំ មានកូនមាន់តូចៗជាច្រើនសំបុក។ ទាតូចៗបួនដប់ក្បាលដែលនៅសេសសល់ រួមនឹងឆ្កែបីក្បាលផង ដោយគ្មានចំណីស៊ី គ្មានការថែទាំ បានស្លាប់ និងរត់ចេញពីផ្ទះជាបន្តបន្ទាប់ គ្មានសល់មួយឡើយ។ ដំណាំដាំដុះ ជី ខ្ទឹម ឃ្លោក ត្រឡោច ស្វិតរញម ងាប់អស់គ្មានសល់មួយទង។

ការហូបរួម

ការដាំស្ល បរិភោគបាយនៅតាមគ្រួសារ ត្រូវបានលុបបំបាត់ចោលទាំងស្រុង។ អង្គការបានបង្កើតទីកន្លែងដាំស្ល បរិភោគរួមគ្នាមួយហៅថា«រោងបាយ»។ «ប្រធានរោងបាយ» ឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា«ប្រធានចុងភៅ» ជាអ្នកគ្រប់គ្រងការងាររោងបាយ និងមានអំណាចកាត់បន្ថយរបបអាហារ ឬផ្ដាច់របបអាហារ មួយពេល មួយថ្ងៃ ឬលើសពីនេះ ចំពោះជនណាដែលអង្គការបានកំណត់មុខសញ្ញាជាមុន ដូចជាអ្នកមិនសកម្មការងារ អ្នកមិនទៅធ្វើការងារ អ្នកធ្វើពុតជាឈឺ អ្នកគេចវេសពីការងារ។ សំឡេងជួងរោទិ៍ ម៉ឺង ម៉ឺង  ម៉ឺង ពេលថ្ងៃត្រង់ និង ម៉ឺង ម៉ឺង  ម៉ឺង ពេលព្រលប់ជាសញ្ញាប្រាប់ថាដល់ពេលហូបបាយ។ ម្នាក់ៗត្រូវអង្គុយតាមក្រុម ទល់មុខគ្នាលើកៅអីក្ដារបន្ទះវែងៗ នៃតុធ្វើអំពីឈើបន្ទះប្រវែងបីបួនម៉ែត្រ តម្រៀបជាជួររង់ចាំបរិភោគបាយ តាមការចាត់ចែងរបស់ចុងភៅ។ ការហូបរបៀបនេះ ចាត់ចែងដំណើរការបានតែពីដំបូងប៉ុណ្ណោះ។ រយៈពេលក្រោយៗមក មិនចាំបាច់ហូបអង្គុយតាមក្រុមទៀតទេ គឺចុងភៅជាអ្នកផ្ដល់របបបាយ ឬបបរទៅតាមបុគ្គលដោយម្នាក់ៗ កាន់ចាន ស្លាបព្រារៀងៗខ្លួន ឈរតម្រង់ជាជួរ ដើរទៅរកចុងភៅ ដែលកាន់វែកត្រឡោកដូង ឈរជ្រែងនៅជាប់នឹងឆ្នាំងខ្ទះបាយ។ បន្ទាប់ពីទទួលរបបអាហាររួមម្នាក់ៗត្រូវមកអង្គុយបរិភោគរៀងៗខ្លួន។

«អាហេង! ម៉េចបបរហ្អែងបានតិចម៉េស?» មិត្តរួមការងារហេតុបបរគ្រូកៗ សួរមកខ្ញុំ។

«ចុងភៅថាអញ ដកសំណាបមិនគ្រប់ចំនួនកណ្ដាប់។ កាត់របបបបរអញ ឲ្យតែកន្លះវែកទេ ខ្ញុំតបតិចៗ។

«អើ! ថ្ងៃមុន អាឆន និងអញ ចុងភៅផ្ដាច់របបមួយពេលដែរ ដោយអញទាំងពីរអត់ទៅកាប់ទន្រ្ទានខែត្រ។» កងកម្លាំងពលកម្មមនុស្សពេញវ័យ ពួកគេទៅធ្វើការឆ្ងាយៗពីភូមិ មិនសូវបានហូបរួម នៅទីនេះដូចកងកុមារឡើយ គឺទៅធ្វើការនៅទីណាហូបរួមគ្នានៅទីនោះ។

កងកុមារ

អង្គការបានបែងចែកកម្លំាងពលកម្មទៅតាមវ័យមនុស្ស។ កងចល័តកុមារ អាយុប្រហាក់ប្រហែល១៣ឆ្នាំចុះក្រោម។ ខ្ញុំព្រមទាំងកុមារទាំងអស់បានរៀនអក្សរ។ នៅសាលារៀនបឋមសិក្សា «ស្វាយអម្ភា» ដែលមានទីតាំងនៅខាងកើតជាប់ភូមិបឹង។ អង្គការមិនឲ្យហៅគ្រូបង្រៀនថា«លោកគ្រូឬអ្នកគ្រូ»ទេ គឺត្រូវហៅថា«បង»។ រីឯកុមារៗដូចគ្នា គឺត្រូវហៅថា«មិត្ត»ហើយត្រូវប្រើពាក្យ«ហូប» មិនឲ្យនិយាយថា«ស៊ី ឬផឹក»ទេ។ កាលពីដំបូង ការសិក្សារៀនសូត្រមានដំណើរការបានរៀនជាប់លាប់ជាធម្មតា តែពេលក្រោយៗមក រៀនអក្សរ ក ខ បួនដប់នាទី ហើយក៏ចេញទៅធ្វើពលកម្ម។ កម្មាភិបាលអង្គការថ្នាក់លើបានចុះមកជួបសំណេះសំណាលជាមួយកងកុមារ ព្រមទាំងចែកដីសមួយកំណាត់ដើម សៀវភៅមួយ កំណាត់ខ្មៅដៃមួយកំណាត់ ដល់កុមារគ្រប់ៗគ្នា ហើយបន្លឺវាចាខ្លាំងៗ ដោយវាសដៃចុះឡើងៗថា៖

«ប្រទេសយើងក្រ លំបាកវេទនាដោយសារពួកសក្តិភូមិ នាយទុន បនប្រតិកិរិយា ចក្រពត្តិអាមេរិក។ ពួកវាជិះជាន់កេងប្រវញ្ច ជញ្ជក់ញើសឈាមវណ្ណៈកសិករកម្មករយើង។ ឥឡូវយើងបានជ័យជម្នះយ៉ាងត្រចះត្រចង់។ យើងមានអង្គការបដិវត្តន៍ដ៏ត្រឹមត្រូវ ជាម៉ែឪរបស់យើងទាំងអស់គ្នា។ តែខ្មាំងស៊ីរូងផ្ទៃក្នុងនៅមិនទាន់អស់នៅឡើយទេ ដូចនេះកុមារទាំងអស់ ដែលជាកូនចៅអង្គការត្រូវស៊ើបការណ៍ រាយការណ៍ ប្រាប់អង្គការអំពីខ្សែរយៈខ្មាំងបង្កប់ ពួក សេ អ៊ី អា ឬ កា ហ្សេ បេ។»

«ជយោ! ១៧មេសា មហាជោគជ័យ។ ជយោ! ជយោ! ជយោ!»

«ជយោ! អង្គការមហាលោតផ្លោះមហាអស្ចារ្យ។ ជយោ! ជយោ! ជយោ!»

«ជយោ! មគ៌ាអង្គការបដិវត្តន៍មហាត្រឹមត្រូវ។ ជយោ! ជយោ!ជយោ!»

សាលាដែលធ្លាប់រៀនពីមុនត្រូវបានរុះរើ ដើម្បីយកឈើធ្វើជាជង្រុកស្រូវ។ ការសិក្សាត្រូវប្តូរមករៀននៅក្រោមផ្ទះប្រជាជនវិញ។ ថ្នាក់រៀនថ្មីនេះ មិនមានជញ្ជាំងបិទបាំងទេ។ មានតុឈើចាស់ៗអង្គុយប្រជ្រៀតគ្នា។ សរសេរអក្សរដោយធ្យូង។ បន្ទាប់ពីរៀន ក ខ គ ឃ ង បានបួនដប់នាទីមក បងៗ(គ្រូ) បានដឹកនាំកុមារធ្វើការងារពលកម្ម លើករងដាំត្រកួន ពូនរងដាំដំឡូងជ្វា កាប់ដើមទន្រ្ទានខែត្រយកមកធ្វើជី។

មិនយូរប៉ុន្មាន ការសិក្សានៅក្រោមផ្ទះត្រូវបានបញ្ឈប់ទាំងស្រុង។ កុមារត្រូវបែងចែកជាក្រុមៗ ដើម្បីធ្វើពលកម្ម។ ម៉ោងប្រហែលប្រាំទៀបភ្លឺ ស្នូរជួងបន្លឺពីរោងបាយ រោទិ៍ជាច្រើនម៉ឺង បន្ទាប់មកស្នូរកញ្ចែច្រេក! ច្រេក! ជាសញ្ញថាឲ្យកុមារទៅធ្វើពលកម្មតាមផែនការដែលបានកំណត់ដោយប្រធានកង។ ក្រុមខ្ញុំមានសមាជិកមិនលើសពីដប់នាក់ ដើរកាប់ទន្រ្ទានខែត្រ ក្នុងមួយថ្ងៃបួនទំនូល យកទៅកាប់ចិញ្រ្ចាំនៅឃ្លាំងផ្ទុកជីអាចម៍គោ។ ការងារពលកម្មតាមវាលស្រែ យើងអាចបេះស្លឹកឈើ ផ្លែឈើ រកឃ្មុំតាមគម្ពោធព្រៃ ចុះទឹកបេះផ្លែព្រលឹត ផ្លែស្រវាតោក ចាប់ត្រី ខ្យង ក្ដាម កង្កែប លួចបរិភោគ ដើម្បីសម្រន់នៃការស្រេកឃ្លានបានខ្លះៗ។ ក្នុងទឹកសម្បូរត្រីណាស់យកបង្គីជញ្ជាត់ ឬ ចាប់ដោយដៃទទេ ក៏អាចបានដែរ។

«ជួយផង! ជួយផង!» (សម្លេងមិត្តនារី ប៉ិច ដោះមួក គ្រវីគ្រវាត់ស្រែកអោយគេជួយ)។

«យ៉ាងម៉េច កាប៉ិច ឃ្មុំទិចមែន?» មិត្តយ៉ុន សួរ។

«កាប់ត្រូវសំបុកស្រាំង វាដេញទិច តែមិនអីទេ រត់ចេញទាន់។»

«អើ! ថ្ងៃមុនខ្ញុំប៉ោងភ្នែកម្ខាងដែរ បីថ្ងៃបានបាត់ហើម» មិត្ត ឆន ប្រាប់ទៅមិត្តរួមការងារ។

ការងារប្រែប្រួលទៅតាមរដូវ។ ខែប្រាំងនាំគ្នាដើររើសកួរស្រូវតាមវាលស្រែដែលកំពុងច្រូតកាត់ កើបអាចម៍គោ កើបជីលេខ១ (ជីលាមកមនុស្សលាយផេះ) កាប់ទន្រ្ទានខែត្រ រៀបលានបញ្ជាន់ស្រូវ។ ខែវស្សា ដកសំណាប ដកស្មៅក្នុងសន្ទូង អូសកណ្ដាប់ស្រូវសម្រាប់មនុស្សចាស់ស្ទូង ចាប់ក្ដាមតាមភ្លឺស្រែ ជីករន្ធកណ្តុរតាមភ្លឺស្រែ ឬតាមគម្ពោតព្រៃ។ កណ្តុរដែលចាប់បាន ត្រូវព្រលាត់ដោតចង្កាក់ហាលថ្ងៃ ទុកធ្វើជាម្ហូបរួម។

ការងារហត់នឿយ ពោះឃ្លាន តែបានភាពធូរស្បើយមកបន្លប់ខ្លះៗ ដោយនាំគ្នាហែលទឹកលេង តាមអូរ តាមប្រឡាយខ្វាត់ខ្វែងលាតសន្ធឹងកាត់វាលស្រែ។

កងចល័ត

បុរសនារី ពេញវ័យ ពេញកម្លាំង ត្រូវបានអង្គការហៅថា «កងចល័ត»។ ការងារដែលធ្ងន់ៗ ត្រូវសម្រេចដោយកម្លាំងស្រួចនេះ។ កងចល័តនេះច្រើនតែធ្វើការងារនៅឆ្ងាយៗពីភូមិស្រុក។ ការងារកន្លែងណា គឺបោះជំរំស្នាក់នៅ ហូបចុកកន្លែងនោះ។ ខែប្រាំងបន្ទាប់ពីការងារច្រូតកាត់រួច គឺជីកប្រឡាយលើកទំនប់។ អូរ ប្រឡាយតូចធំ រាក់ជ្រៅ សណ្តូកខ្លួនត្រង់ភ្លឹងតាមវាលស្រែ គឺជាសមិទ្ធផល នៃកម្លាំងសាច់ដុំដៃ សាច់ដុំស្មា កាប់នឹងចប រែកនឹងបង្គី ប្រឹងយ៉ាងសស្រាក់ស្រាំ នៃកងយុវពលករនេះ។ បងប្រុសខ្ញុំបីនាក់ជាកងចល័ត។ យូរៗម្ដងសុំច្បាប់ប្រធានកងមកលេងផ្ទះបានមួយព្រឹក មួយល្ងាច ឬមួយថ្ងៃ។ ពួកគាត់សម្បុរខ្មៅព្រឹស ស្គមកំប្រឹង សក់ក្បាលចាក់គំត្រចៀក មើលសឹងមិនស្គាល់។

«អាហេង! ម៉ែមិនទាន់មកផ្ទះទេ?» បងប្រុសសួរខ្ញុំ។

«ម៉ែ ល្ងាចបានមកផ្ទះ បងឯងមកប៉ុន្មានថ្ងៃ? » ខ្ញុំសួរ

«សុំច្បាប់ប្រធានកងបានមួយល្ងាច ស្អែកងើបពីយប់ទៅការដ្ឋានវិញ។ នៅលើផ្ទះមានអីហូបអត់?»

អត់មានទេ។ ល្ងាចមិញម៉ែ បានស្ករត្នោតមួយដុំ ទុកនៅក្បែរពាងទឹក យកហូបទៅ។» បងខ្ញុំដើរសំដៅទៅក្រោយ តាមការប្រាប់។

ពេលព្រលប់យប់បន្តិច ឪពុកម្ដាយមកដល់ផ្ទះ។ មុនពេលលង់លក់ក្នុងដំណេក បងប្រុសទី១នេះ និយាយជាមួយម្តាយឮល្អុសៗ តិចៗ «ប្រយ័ត្នប្រយែងៗ….» ខ្ញុំស្ដាប់ឮផុតៗមិនយល់អស់សេចក្ដី ហើយក៏ស្ងប់ស្ងាត់លង់លក់ក្នុងរាត្រីសូន្យឈឹង។

អង្គការមិនឲ្យហៅ ប៉ា ម៉ាក់ ចឹក ចែ កូវ ទ្រា….. តាមទម្លាប់កូនចៅចិនទេ គឺត្រូវហៅថា«ពុក ម៉ែ ពូមីង សមមិត្តប្អូន សមមិត្តបង សមមិត្តពូ….»។

កងមនុស្សចាស់

កងមនុស្សចាស់មានពីរប្រភេទ គឺមនុស្សវ័យកណ្ដាល ដែលមានអាយុប្រហាក់ប្រហែលសិបប្រាំឆ្នាំចុះក្រោម និងមួយប្រភេទទៀតគឺមនុស្សដែលវ័យលើសពីនេះ រហូតដល់ចាស់ជរា។

មុខព្រួញការងាររបស់ក្រុមមនុស្សវ័យកណ្ដាល គឺការងារបង្កបង្កើនផលក្នុងសហករណ៍។ រដូវធ្វើស្រែ គឺការងារភ្ជួររាស់ ដកស្ទូង  ធាក់រហាត់ទឹក បាចទឹកបញ្ចេញបញ្ចូលស្រែ ច្រូតកាត់ បោកបែន….។ ស្រែប្រាំង ក៏មានធ្វើបន្ដិចបន្តួចដែរ។ ក្រៅពីការងារក្នុងសហករណ៍ មានអ្នកខ្លះឡើងត្នោត នេសាទត្រី កាប់អុស ដាំបន្លែ ចិញ្ចឹមមាន់ ទា ជ្រូក និងឃ្វាលគោ។ ក្រោយពីបញ្ចប់ការងារស្រែស្រូវ ក្រុមវ័យកណ្ដាលនេះក៏សកម្មប្រយុទ្ធមុខព្រួញការងារជីក ប្រឡាយ លើកទំនប់មិនខុសពីកងចល័តឡើយ។ ការងារបង្កបង្កើនផល នៅឆ្ងាយពីភូមិ យប់ជ្រៅបានមកដល់ផ្ទះ ជួនកាលសម្រាកនៅទីនោះពីរបីយប់ក៏មាន។

«ម៉ែ! ម៉េចក៏យប់ជ្រៅម៉េស?» ខ្ញុំសួរទៅម៉ែ ដែលទើបមកពីសហករណ៍ ប្រហែលម៉ោងប្រាំបី ប្រាំបួនយប់។

«យប់នេះអង្គការ ឲ្យសម្រុកស្ទូងបង្ហើយដីស្រែ។ មីងៗខ្លះមិនទាន់មកដល់ផង។» ម៉ែឆ្លើយទាំងសភាពហេវហត់ គ្រងដោយសម្លៀកបំពាក់បំណះរហែករយ៉ៃ។

«អ្នកហុងអើយ! មកដល់ផ្ទះនៅ?» សំឡេងស្រី្ត ដើរកៀនផ្ទះស្រែកសួរ។

«មកដល់មួយសន្ទុះហើយ អ្នកឃុត» ម៉ែតបវិញ។

ក្រុមយាយៗ តាៗ ក៏មមាញឹកនឹងការងារសិប្បកម្មដែរ។ ទីកន្លែងធ្វើការពួកគាត់ នៅក្នុងភូមិហើយការងារពលកម្មនៅលាយឡំជាមួយស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ ស្រ្តីកូនខ្ចី។ ការងារប្រចាំថ្ងៃគឺមើលថែទាំក្មេងតូចៗ ដែលម្ដាយរបស់ពួកគេទៅធ្វើការងារ ត្បាញកន្ទេលរំចេក កន្ទេលស្លឹកត្នោត ដេរស្លឹកកណ្ដប ក្រងស្បូវ ធ្វើបង្គី វេញខ្សែគោ ត្បាញល្អី កញ្ជើ ចង្អេរ ជួសជុលនង្គ័ល រនាស់ រទេះគោ ធ្វើត្បាល់កិនស្រូវ ជាន់អង្ករ កិនស្រូវ អុំអង្ករ…។

របបអាហារ

របបអាហារប្រចាំថ្ងៃពីរពេល គឺពេលថ្ងៃត្រង់ និងពេលល្ងាច។ គ្មានការស្រស់ស្រូបពេលព្រឹកព្រលឹមទេ។ កាលពីដំបូង ចុងភៅបានរៀបចំម្អូបអាហារ បាយសម្លគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់បរិភោគ។  មានបាយនិងម្ហូបទឹកមួយមុខ ម្ហូបគោកមួយមុខ យ៉ាងហោចណាស់ក៏បានហូបបបរខាប់ ជាមួយនឹងប្រហុកស្ងោរដែរ។ ប៉ុន្ដែខែឆ្នាំបន្តបន្ទាប់មក អាហារកាន់តែខ្សត់ទៅៗ គួរឲ្យសង្វេគ។ បបររាវកក្លូក មានគ្រាប់អង្ករមួយៗ លាយជាមួយត្រកួនស្រែ លាយព្រលឹត លាយដំឡូងជ្វា លាយដំឡូងឈើ…។ ម្នាក់ៗទទួលរបបមួយវែកត្រឡោកដូង ហូបជាមួយទឹកប្រហុកស្ងោរ ឬ សម្លម្ជូរព្រលឹត ស្ងោរត្រឡាច ជាដើម។ ខែដែលខ្សត់ខ្សោយទុរ្ភឹក្សបំផុត គឺរដូវដកស្ទូង។ របបអាហារ ជាក្ដួចស្ងោរ គ្រាប់ពោតស្ងោរ ចេកណាំវ៉ាមួយផ្លែ។ ដើម្បីកាត់បន្ថយនូវភាពស្រេកឃ្លាន ម្នាក់ៗបេះស្លឹកឈើ ផ្លែឈើ មើមឈើ ចាប់ខ្យង ក្ដាម ត្រី កង្កែប ចង្រិត លួចដុតបរិភោគពេលយប់ស្ងាត់។ យប់មួយនៅក្រោយផ្ទះ៖

«ម៉ែ!កំពុងធ្វើអ្វីហ្នឹង?» ខ្ញុំសួរគាត់តិចៗ។

«កុំមាត់! ប្រយ័ត្នបែកការណ៍ បើគេដឹងយកទៅវ៉ៃចោលទាំងគ្រួសារ។ អញស្ងោរគល់ចេក បន្ដិចទៀតឆ្អិនហើយ។» ម៉ែនិយាយបណ្ដើរ ឈ្ងោកមុខផ្លុំភ្លើងផែតៗ។ យប់នេះខ្ញុំបរិភោគគល់ចេកស្ងោរបីនាក់ឪពុកម្តាយ យ៉ាងឆ្ងាញ់ពិសា។

យប់មួយនោះ មេឃងងឹតឈឹង រលឹមស្រិចៗ ឪពុកម្តាយខ្ញុំមិនឃើញមកផ្ទះសោះ ខ្ញុំខ្លាចអើយខ្លាច ឃ្លានអើយឃ្លាន។ អង្គុយឱបក្បាលជង្គង់ រង់ចាំស្ដាប់ស្នូរជួងពីរោងបាយ។ ស្ងាត់ឈឹង ឮសូរតែសត្វមៀមយំ ច្រេវ ច្រេវ។ យប់ជ្រៅណាស់ទៅហើយ ទើបឮសូរជួង ម៉ឺង! ម៉ឺង! ពន្លឺចេញពីរោងបាយ។ ខ្ញុំនិងកុមារដទៃទៀត ដើរកាត់ភ្លៀងរលឹមទៅរោងបាយ។ ក្រោមពន្លឺភ្លើងចន្លុះក្រហមព្រាលៗ ឃើញចេកណាំវ៉ាបួនដប់ស្និតដាក់នៅលើតុ។ ខ្ញុំចូលតម្រង់ជួរជាមួយមនុស្សជាច្រើននាក់ទៀត រង់ចាំទទួលរបបអាហារ។ ពុទ្ធោ! ចុងភៅហុចចេកឲ្យម្នាក់មួយផ្លែៗ។ មួយសន្ទុះធំទើបម៉ែមកដល់ផ្ទះគាត់សួរ៖

«អាហេង! មកពីណាទទឹកក្បាលជោក?»

«ខ្ញុំមកពីរោងបាយ បានតែចេកមួយទេម៉ែអើយ។»

«ដេកសិនទៅ យប់នេះម៉ែមានគល់ល្ហុង។»

យប់នេះបានហូបគល់ល្ហុងស្ងោរ ឆ្ងាញ់ដូចបានហូបគល់ចេកស្ងោរ កាលពីពេលយប់មុនអ៊ីចឹងដែរ។ រស់ជាតិ នៃគល់ល្ហុងស្ងោរ បានធ្វើឲ្យខ្ញុំបាត់ឃ្លាន បាត់កូរពោះ បន្តរស់សម្រាប់ថ្ងៃស្អែក។

ខ្នើយកញ្ចាស់ ក្រាស់ឃ្មឹកដោយក្អែល ទ្រដោយកន្ទេលរហែកបែកព្រុយ បានឆក់ទាញឲ្យគ្រួសារខ្ញុំលង់លក់ក្នុងដំណេកយ៉ាងក្រៀមក្រំ ក្រោមជំនោររលឹមស្រិចៗនៃរាត្រីស្លាបក្អែក។

ទៅនៅដីថ្មី

«ទៅនៅដីថ្មី» គឺជាពាក្យដែលអង្គការ ប្រាប់ទៅប្រជាជន១៧មេសា ឲ្យទៅតាំងទីលំនៅភូមិស្រុកថ្មីដែលរៀបចំដោយអង្គការបដិវត្តន៍។ ប្រជាជនដែលអង្គការបញ្ជូនឲ្យទៅរស់នៅដីថ្មី គឺបាត់ដំណឹងជារៀងរហូត។ ពាក្យទាំងនេះគឺជាការបិទបាំង នៃការកាប់សម្លាប់ប្រហារជីវិត។

ពេលព្រឹកព្រលឹមមួយ មានរទេះគោជាជួរផ្ទុកដោយគ្រួសារ១៧មេសា។ មិត្តកុមារខ្ញុំបីនាក់នៅលើរទេះគោផ្សេងពីគ្នា។ អាឡុង ជិះរទេះជាមួយគ្រួសារវា។ វាស្រែកមកកាន់ខ្ញុំដោយភាពរីករាយ៖

«អេ! អាហេង អញទៅនៅដីថ្មីហើយ អញលែងបានលេងហែលទឹក ជាមួយហ្អែងហើយ។»

«មិត្តទាំងអស់គ្នា! លាសិនហើយ ចាំស្រុកសម្បូរសប្បាយ ចាំយើងជួបគ្នា។» អាឆាត ជាកុមារដែលមានមាឌធំជាងគេនៅក្នុងក្រុមពលកម្ម។ វាស្រែកពីលើរទេះមកកាន់ក្រុមកុមារ ដែលកំពុងដើរកាប់ទន្រ្ទានខែត្រតាមដងផ្លូវ។

គ្រួសារអ្នក១៧មេសា ត្រូវបានដឹកជញ្ជូនឲ្យទៅរស់នៅដីថ្មីជាបន្តបន្ទាប់។ ពេលក្រោយៗនេះ ពួកគេមានទឹកមុខស្រពាប់ស្រពោនបំផុត ព្រោះឮដំណឹងល្ហិចល្ហៀងចុងមាត់ចុងកថា អ្នកទៅមុនៗ ត្រូវបានយកទៅវ៉ៃសម្លាប់ចោល នៅព្រៃភូមិស្រឡៅតូង ដែលជាតំបន់ព្រៃក្រាស់ក្នុងភូមិសាស្រ្តទឹកដីឃុំបល្លង្គកំពង់ថ្ម ជាប់ព្រំប្រទល់ស្រុកចម្ការលើខេត្តកំពង់ចាម។

ជំនឿទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណី

ជំនឿវប្បធម៌ទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដែលមានតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ ត្រូវលុបបំបាត់ចោលទាំងស្រុង។ ការប្រណិបត្តិសាសនា ពិធីបុណ្យ ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ការច្រៀង ការរាំកម្សាន្ត ត្រូវចាត់ទុកជាវប្បធម៌ចាស់គំរិល ពាលាអាវាសែ អន់ថយ ប្រតិកិរិយា នាំឲ្យខាតបង់ការងារពលកម្ម ត្រូវលុបបំបាត់ចោលទាំងស្រុង។ អង្គការតម្រូវឲ្យដើរតាមមាគ៌ាបដិវត្តន៍ដ៏ត្រឹមត្រូវ មហាលោតផ្លោះ មហាអស្ចារ្យ មហារុងរឿង។

ថ្ងៃមួយវេលាថ្ងៃជិតត្រង់នៅទីសក្ការៈវត្ត«ជើងចាស់» មានបុរសម្នាក់កំពុងលើកញញួរ វាយកម្ទេចពុទ្ធបដិមា ឮសូរ ភូសៗ៖

«ពួកហ្អែង ឈរមើលស្អី ចង់ងាប់ឬ?» ជនដែលកាន់ញញួរ ចង្អុលមកកងកុមារ ដែលដើរកាត់ទីនេះដើម្បីទៅធ្វើពលកម្មនៅជិតរោងស្ករត្នោត។ មួយរយៈក្រោយមក ទីនេះក្លាយជាទ្រុងចិញ្ចឹមជ្រូក។

ការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ តាមប្រពៃណីជាតិមិនមានទេ។ មានគូដណ្ដឹងមួយគូនោះ កូនកំលោះកូនក្រមុំ នៅភូមិផ្សេងគ្នា។ ចាស់ទុំបានជាប់ពាក្យជាប់សម្ដីនឹងគ្នា តាំងពីគ្រាកន្លង ហើយត្រូវរៀបចំពិធីភ្ជាប់ពាក្យតាមប្រពៃណី ក្នុងសម័យអង្គការបដិវត្តន៍ឆ្អិនឆ្អៅ។ កូនកំលោះរួមទាំងចាស់ទុំបួននាក់មកពីភូមិបារាយណ៍ ត្រូវបានអង្គការឃាត់ដំណើរ។ អង្គការសួរគំហក៖

«សមមិត្តឯងទាំងអស់គ្នាទៅណា មកណា មានការអី? មានសំបុត្រធ្វើដំណើរទេ?»

«ខ្ញុំនាំកូនខ្ញុំទៅភ្ជាប់ពាក្យនៅឯភូមិបឹង មិនមានលិខិតស្នាមទេ។» ស្រ្តីម្នាក់មានវ័យហាសិបឆ្នាំប្លាយឆ្លើយតបដោយកិរិយាស្រគត់ស្រគំ។

«សមមត្តិឯងទាំងអស់គ្នាដើររហេតរហូត ឆ្លងពីភូមិមួយទៅភូមិមួយ គ្មានអង្គការវិន័យមិនគោរពច្បាប់អង្គការ មិនព្រមលះបង់អាគំនិតសក្តិភូមិ។ ជនប្រភេទនេះទុកក៏មិនចំណេញ ដកចេញក៏មិនខាត។ អង្គការមិនអនុញ្ញាតឲ្យសមមិត្តទៅទេ។ ត្រឡប់ទៅវិញ! ទៅ!ទៅ!។» កម្មាភិបាលអង្គការបោះសំឡេងខ្លាំងៗ ព្រមទាំងលើកដៃចង្អុលឡើងលើ ជាសញ្ញាឲ្យចាកចេញ។ អ្នកដំណើរទាំង៤នាក់បានត្រឡប់ក្រោយយ៉ាងក្រៀមក្រំ។ ឯរោងពិធីនៅផ្ទះខាងស្រីត្រូវរុះរើចេញ។

អង្គការជាអ្នករៀបចំ ពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍។ យុវជនពិការរបស់អង្គការ មានសិទ្ធិជ្រើសរើសយុវនារីតាមបំណង។ បុរសនារី ត្រូវតែទទួលយកគ្នាជាប្ដីប្រពន្ធ តាមការចាត់តែងរបស់អង្គការ។ ពិធីរៀបការម្ដងៗ ក្នុងរយៈពេលតែមួយមានបួនប្រាំគូ ឬច្រើនលើសពីនេះទៀត។ ការចូលរួមរបស់ឪពុកម្តាយ បងប្អូនសាច់ញាតិមិនសូវចាំបាច់។ ពិធីលៀងអាហារ ការរៀបចំពិធីតាមប្រពៃណី ការរាំកម្សាន្ត ពុំមានឡើយ។ កូនកំលោះ កូនក្រមុំ ក្នុងសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ខ្មៅ បង់កក្រមាថ្មី ដែលអង្គការទើបនឹងចែកឲ្យ ត្រូវអង្គុយលើកៅអីជាជួរទល់មុខគ្នា ស្ដាប់មតិយោបល់របស់អង្គការ ហើយចុងក្រោយគូស្វាមីភរិយាថ្មី ងើបឈរបេ្ដជ្ញាចិត្ត៖ បង្កើតកូនសម្រាប់អង្គការ បង្កបង្កើនផលមួយហិកតាឲ្យបានបីតោនស្រូវ ស្មោះត្រង់ដើរតាមមាគ៌ាអង្គការបដិវត្តន៍ជានិច្ច។

អង្គការអនុញ្ញាតឲ្យប្ដីប្រពន្ធថ្មីថ្មោងនេះ ឈប់សម្រាកពីការងារពលកម្មពីរបីថ្ងៃ។ បន្ទាប់មក គឺទៅធ្វើការតាមមុខព្រួញរៀងៗខ្លួន។

ការងារហួសកម្លាំង ហូបពុំគ្រប់គ្រាន់ គ្មានថ្នាំព្យាបាលជំងឺ ប្រជាជនស្លាប់ស្ទើរជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ សាកសពត្រូវរុំនឹងកន្ទេល យកទៅព្រៃភ្លាមៗ ដោយពុំរង់ចាំញាតិសន្ដានចូលរួម ឬរៀបចំពិធីតាមជំនឿប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់   ឡើយ។ នៅជាយភូមិ ប្រជាជន១៧មេសាម្នាក់ ដេកស្លាប់ទៀបភ្លឺ។ ប្រពន្ធយំស្រណោះប្ដី។

«នែក! មិត្តនារី នៅអាលោះអាល័យដល់ណាទៀត។ កិច្ចការបែបនេះ មិនបាច់ព្រួយបារម្ភទេ អង្គការចេះចាត់ចែងហើយ។ សមមិត្តនារី មានគោលជំហរមិនរឹងមាំ។ រឿងប៉ុណ្ណេះៗ មិនហ៊ានពលីកម្មលះបង់។ នេះមិនមែនជានារីបដិវត្តន៍ទេ។ ទៅ! កុំនៅរំអួយបង្ហូរទឹកភ្នែកឥតប្រយោជន៍ នាំខាតការងារបង្កបង្កើនផល។ ទៅ!» អង្គការសម្ដី   ខ្លាំងៗ ព្រមទាំងលើកដៃបញ្ហា។ ប្រពន្ធឈរមើលគេសែងសពប្ដីយកទៅព្រៃយ៉ាងសង្វេគ រួចក៏បោះជំហានស្រាលៗ ចាកចេញទៅកាន់មុខសញ្ញាការងាររបស់ខ្លួន។

ប្រជាជនត្រូវស្លៀកពាក់ពណ៌ខ្មៅ តាមមាគ៌ាអង្គការ។ ការតុបតែងខ្លួន ដោយប្រេងម្សៅ ដោយគ្រឿងអលង្ការ ភាពឆើតឆាយ ហ៊ឺហា ស៊ីវិល័យ ត្រូវហាមឃាត់ដាច់ខាត។ ខោអាវដែលមានពណ៌ប្លែកៗ ត្រូវជ្រលក់មកជាពណ៌ខ្មៅ។ ស្លឹកឈើ សំបកឈើ ផ្លែឈើ ត្រូវបានប្រជាជន យកមកធ្វើជាគ្រឿងជ្រលក់ពណ៌ខោអាវ។

«អាចែម! ហ្អែងមកពីធ្វើការ បេះផ្លែម៉ាក់ក្លឿ មកជ្រលក់ខោអាវផង។ » មីងឃុត ប្រើកូនគាត់។

«ខ្ញុំរកបេះដែរ តែគ្មានផ្លែទេ គេបេះអស់ហើយ ចាំខ្ញុំបេះស្លឹកចំពុះទាក៏បានដែរ។ » ចែម តបម្តាយ។

ក្នុងគ្រួសារឪពុកម្តាយប្ដីប្រពន្ធកូនកម្រនឹងបានជួបជុំគ្នាណាស់។ ម្នាក់ៗធ្វើការឆ្ងាយៗ តាមមុខព្រួញរៀងៗខ្លួន។ កងចល័តដែលជាកម្លាំងស្រួច សមរភូមិការងារគឺលើកទំនប់ជីកប្រឡាយ បង្កបង្កើនផល។ យូរៗម្ដងអាចសុំច្បាប់ប្រធានកង មកលេងផ្ទះបានមួយព្រឹក ឬមួយល្ងាច ឬមួយថ្ងៃ។ ការដើរឆ្លងពីភូមិមួយទៅភូមិមួយ ត្រូវហាម     ឃាត់។ ដោយនឹកកូនខ្លាំងពេក ម្ដាយខ្ញុំបានចេញដំណើរឆ្ពោះទៅភូមិបារាយណ៍។ ជិតដល់ភូមិស្រាប់តែ៖

«នែក! មិត្តនារី ទៅណាដើរហើរមិនធ្វើការងារទេឬ?» មិត្តនារីម្នាក់មាឌធំមាំលីកាំបិតផ្គាក់សស្ងាចឈរជ្រែង ឃាត់ដំណើរ។

«ចាស៎! មិត្តនារី ខ្ញុំទៅលេងកូននៅបារាយណ៍ ខានជួបគ្នាយូរណាស់មកហើយ។ » ម្តាយឱនក្បាលតប។

«ឯណាសំបុត្រស្នាមធ្វើដំណើរ? » សមមិត្តនារី ភឿក ជាប្រធានសន្តិសុខ«វត្តទួល» គំហកសួរ។

«ខ្ញុំនឹកកូនពេកមិនបានសុំច្បាប់អង្គការ ខ្ញុំសុំទៅជួបតែមួយព្រឹកទេ។» ម្តាយខ្ញុំលើកដៃសំពះ។

«មិត្តនារីឯងដើរហើរសេរីមិនគោរពអង្គការវិន័យបដិវត្តន៍។ ជនប្រភេទនេះ ទុកក៏មិនចំណេញ ដកចេញក៏មិនខាត។ តែណ្ហើយចុះ…. នាំម៉ែកូនត្រឡប់ទៅវិញទៅ! ចេញទៅ!! ….។» ម៉ែចាប់ទាញដៃខ្ញុំទាំងញ័រទទ្រើតត្រឡប់ទៅក្រោយវិញ។

កម្មវិធីជួបជុំគ្នា រាត្រីស្រមោលសរ រាំកម្សាន្ត លៀងអាហារ មិនមានឡើយ។ បទចម្រៀងពីសង្គមចាស់ ត្រូវហាមឃាត់ និងកម្ទេចចោល។ អង្គការអនុញ្ញាតឲ្យច្រៀងតែចម្រៀងបដិវត្តន៍ប៉ុណ្ណោះ។ ការអាន ការមើលការស្ដាប់ ការសរសេរ ការបោះពុម្ព គឺពុំមានឡើយ។ អ្នកណាស្ដាប់វិទ្យុក្រៅពីរបស់រដ្ឋាភិបាល គឺជាខ្មាំង។ នៅឯរោងបាយមានវិទ្យុម៉ាក ហ្វឺលីប មួយគ្រឿង គ្មានថ្មថាមពលសម្រាប់ដំណើរការស្ដាប់ទេ។ ប្រសិនបើត្រូវការស្ដាប់វិទ្យុជាតិ ត្រូវរវៃ បង្វិលខ្នងកង់ ដែលចងភ្ជាប់ទៅនឹងឌីណាម៉ូកង់ ដោយខ្សែអង្រឹងតភ្ជាប់ចរន្តចូលវិទ្យុ។ នៅរដូវប្រាំ យូរៗម្ដង អង្គការបញ្ចាំងខ្សែភាពយន្ត ស្តីអំពីការបង្កបង្កើនផល និងការលើកទំនប់ជីកប្រឡាយឲ្យមើលម្ដងម្កាលដែរ។

ការដ្ឋាន

ការងារលើកទំនប់ជីកប្រឡាយ គឺនៅរដូវប្រាំង បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ការងារបង្កបង្កើនផលរួច។ ជំរំកងចល័តជួរ ប្រក់និងបិទបាំងដោយស្លឹកកណ្តប និងធាងដូង នៅជិតទីតាំងការដ្ឋាន។ កម្លាំងពលកម្មច្រើនដេរដាស ខ្លះកាន់ចប កាន់ត្រសេះ កាន់ដែកស្បែង កាប់ គាស់ ជីក រែកដី យ៉ាងសស្រាក់សស្រាំ។ ពលករធ្វើពលកម្មតាំងពីមុនថ្ងៃរះ រហូតដល់ថ្ងៃត្រង់ទើបឈប់សម្រាកហូបបាយ ឬបបរ។ ពុំមានការស្រស់ស្រូបពេលព្រឹកទេ។ បន្ទាប់ពីសម្រាកបរិភោគហើយ ត្រូវបន្តការងារទៀតរហូតដល់ពេលព្រលប់។ ក្រុមនីមួយៗត្រូវសម្រេចតាមផែនការកំណត់។ បុរសនារី ដែលមានភាពសិទ្ធិស្នាល ញញឹមរួសរាយ រាក់ទាក់រកគ្នាត្រូវអង្គការចោទប្រកាន់ថា«ប៉ះពាល់សីលធម៌អង្គការវិន័យ»។ អ្នកទោសស្នេហាបែបនេះ ត្រូវអង្គការបង្ខំឲ្យធ្វើការជាទម្ងន់ បន្ទាប់ពីការដ្ឋានត្រូវបានបញ្ចប់ អាចយកទៅសម្លាប់ចោលក៏មាន។

ទម្ងន់ការងារ ធ្វើឲ្យពលករ ហេវហត់បាក់កម្លាំង គ្រុនរងាជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ ខ្លះកោសខ្យល់ ដកសក់ទាញត្រច្រៀក រិតទ្រូង។ នៅក្រោមដើមស្នាយជាប់នឹងការដ្ឋាន បុរសនារីពីបួននាក់កំពុងកោសខ្យល់៖

«អូយ! កោសតិចៗឈឺណាស់។ កុំដកសក់ខ្លាំងពេកឈឺណាស់។»

«សមមិត្តនារីទម្រន់ពេក ស្រែកខ្លាំងៗបែបនេះ នាំឲ្យប៉ះពាល់សតិអារម្មណ៍ រាំងស្ទះការងារ។ រួសរាន់ឡើងប្រញាប់ធ្វើការងារ។» សម្ដីប្រធានកងឈរក្រពាត់ដៃនៅជិតអ្នកជំងឺ។

ការងារក្នុងការដ្ឋាន ពុំមានគ្រឿងយន្តទេ។ ជនណាដែលធ្វើឲ្យខូចខាតនូវសម្ភារពលកម្ម ដូចជា បាក់ចប បាក់ត្រសេះ បាក់ដែកស្បែង បាក់ដងរែក ត្រូវអង្គការចោទប្រកាន់ថា«ខ្មាំង» នាំឲ្យរាំងស្ទះការងារ។ អ្នកទោសបែបនេះត្រូវរងនូវទម្ងន់ទណ្ឌកម្ម ឬហៅយកទៅកសាងរៀនសូត្រ។ ប្រជាជនដែលអង្គការស្នើទៅ«រៀនសូត្រ» ភាគច្រើនមិនដែលមកវិញទេ គឺបាត់ខ្លួនជារៀងរហូត។

ការងារបង្កបង្កើនផល ក៏ពុំមានប្រើគ្រឿងយន្ដដែរ។ អ្នកណាធ្វើឲ្យបាត់បង់ បាក់បែកខូចខាតនូវសម្ភារកសិកម្ម មានរនាស់ នង្គ័ល រទេះ ស្លាប់គោ ក្របី ឬ រំខានដល់ការងារ ត្រូវចោទប្រកាន់ថាជា «ខ្មាំងស៊ីរូងផ្ទៃក្នុង»។ ប្រជាជនណាដែលត្រូវអង្គការចោទថា«ខ្មាំង» នឹងក្លាយជាខ្មោច។ ការងារភ្ជួររាស់ សាបព្រោះ ដកស្ទូង ច្រូតកាត់ ត្រូវធ្វើតាមផែនការកំណត់។ ផែនការអង្គការគឺដីមួយហិចតា ត្រូវឲ្យបានទិន្នផលស្រូវបីតោន។ ពេលកំពុងដកស្ទូង នៅលើភ្លឺស្រែ ស្រ្តីៗហេវហត់ ស្លេកស្លាំង ឈឺក្បាលវិលមុខ ដួសសន្លប់ គ្រុនរងាមិនខុសពីការដ្ឋានកងចល័តឡើយ។ អ្នកខ្លាចឈ្លើង ស្រែកយ៉េយ៉ូយ ស្រវាតោងគេតោងឯង រត់ជាន់សន្ទូងជាន់សំណាប ត្រូវអង្គការស្ដីបន្ទោសថាមានស្មារតី សតិអារម្មណ៍ទន់ជ្រាយ គោលជំហរមិនរឹងមាំហើយត្រូវដាក់ទណ្ឌកម្មផ្សេងៗ មានកាត់បន្ថយរបបអាហារ បង្អត់អាហារ ឬបន្ថែមការងារជាដើម។

សុខាភិបាល

កុំថាឡើយជំងឺធ្ងន់ធ្ងរ សូម្បីតែកើតកមរមាស់ ទឹកស៊ីជើង អាត់ស៊ីដៃ ឈឺភ្នែក ក៏ពុំមានឱសថវេជ្ជសាស្រ្ត សម្រាប់ព្យាបាលឡើយ។ សាប៊ូកក់សក់ សាប៊ូដុសខ្លួន សាប៊ូបោកខោអាវក៏គ្មានដែរ។ ប្រជាជនយកស្លឹកឈើ សំបកឈើ ឫសឈើ ផ្សែផ្សំធ្វើជាឱសថសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺដោយខ្លួនឯង។

«អានូ! មកពីធ្វើការ ឆ្លៀតបេះផ្លែម៉ាក់ក្លឿ យកមកលាបជើង ទឹកស៊ីរមាស់ណាស់» មីងស៊ីម ប្រាប់ទៅកូន គាត់។

«រកបេះអត់បានទេម៉ែ ពួកម៉ាកខ្ញុំរមាស់ជើងគ្រប់ៗគ្នា ពួកវារកបេះដែរ តែរកមិនបានទេ។ »

«អើ! នៅភូមិស្វាយអម្ភា ឃើញមានផ្លែមួយៗដែរ បេះផ្ញើអញផង។ » ពូលៀង ដើរកាត់ពីមុខប្រាប់បន្ថែម។

មានមន្ទីរពេទ្យអង្គការមួយកន្លែង ទីតាំងស្ថិតនៅវត្ត«ពណ្ណរាយ»។ នៅលើសាលាឆាន់មួយខ្នង មានអ្នកជំងឺច្រើនស្អេកស្កះ ភាគច្រើនជាស្រ្តីមានវ័យចំណាស់។ គ្រូពេទ្យដើរចែកថ្នាំឱសថសូនមូលៗ ដូចអាចម៍ទន្សាយ ឲ្យអ្នក ជំងឺ។ ម្តាយខ្ញុំក៏បានដូចគេគ្រប់ៗគ្នាដែរ។ នៅខាងកើតសាលាឆាន់ មានអ្នកកាប់ចិញ្ច្រាំឫសឈើ មើមឈើ ស្លឹកឈើ សំបកឈើ និងមានហាលវត្ថុទាំងអស់នេះ ជាច្រើនកន្ទេលរាល់ៗថ្ងៃ។ នៅកន្លែងសម្រាកព្យាបាលជំងឺនេះ សូរសព្ទអឺងកង ខ្លះថ្ងូរ ខ្លះនិយាយ ទារកយំង៉ោងង៉ាង។ អ្នកជំងឺតេតាណូស ដែលពេទ្យចងភ្ជាប់នឹងគ្រែ ខ្លះស្រែកច្រៀង ខ្លះស្រែកជេរ។ សម្រាកពេទ្យនៅទីនេះ បានពីរបីយប់ ម្ដាយខ្ញុំត្រលប់មកផ្ទះវិញ។

«អ្នកហុង! ទៅផ្ទះវិញ ឈៀងអើតមើលអាតូចកូនខ្ញុំផង ខ្ញុំមិនទាន់បានទៅទេ។» មីងម្នាក់នៅភូមិជាមួយផ្ដាំផ្ញើ។

«មិនអីទេអ្នកឃុត ខ្ញុំនឹងអើតទៅមើលវា។ តោះ! អាហេង យកកំសៀវដាក់ក្នុងកន្រ្ទកត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ»ម្ដាយខ្ញុំវេចថ្នាំចំណាំងឈើដាក់ក្នុងថ្នក់ក្រមា រៀបចំចេញមកផ្ទះ។

អង្គប្រជុំ

នៅតាមសហករណ៍ តាមការដ្ឋានលើកទំនប់ ជីកប្រឡាយ អង្គការតែងតែប្រជុំអប់រំស្មារតី បំពាក់គោលជំហរសតិអារម្មណ៍ស្មារតីបដិវត្តន៍ជានិច្ច។ អង្គប្រជុំពុំមានរៀបចំវេទិកា ឬសមាភាពគណៈអធិបតីទេ គឺប្រធានកង ឬ កម្មាភិបាលឈរនិយាយទៅកាន់កងកម្លាំងពលកម្ម ដែលអង្គុយផ្ទាល់ដី ជាជួរនៅខាងមុខ។ អង្គការនិយាអំពីការហាត់ពត់លត់ដំខ្លួន លះបង់សួនតួដើម្បីសួនរួម គោរពអង្គការវិន័យ ប្រយុទ្ធបង្កបង្កើនផល លើកទំនប់ ជីកប្រឡាយ កម្ទេចខ្មាំងស៊ីរូងផ្ទៃក្នុង សមរភូមិក្រោយឧបត្ថម្ភសមរភូមិមុខ វាយបំបាក់បនប្រតិកិរិយា ពួកនាយទុន សក្តិភូមិ ខ្សែ សេ អ៊ី អា និង កា ហ្សេ បេ វាយកម្ទេចអាខ្មាំងយួន។

ចុងបញ្ចប់នៃអង្គប្រជុំ សមាជិកសមាជិកា ស្រែកជ័យឃោសបន្ទរតាមអង្គការ និងឡើងបេ្តជ្ញាចិត្ត ស្មោះត្រង់ជាមួយអង្គការបដិវត្តន៍ ដោយលើកដៃស្ដាំក្ដាប់ឡើងលើ និងទះដៃបន្ទរតាមក្រោយ ប្រាវៗផង។

«ជយោ! បដិវត្តន៍ មហាលោតផ្លោះ មហាអស្ចារ្យ។ ជយោ! ជយោ!»

«ជយោ! មាគ៌ាអង្គការមហាត្រឹមត្រូវ។ ជយោ! ជយោ!»

«ជយោ! ថ្ងៃ១៧មេសាមហារុងរឿង។ ជយោ! ជយោ!»

«បរាជ័យ បនអាខ្មាំងយួន។ បរាជ័យ! បរាជ័យ!»

«បេ្តជ្ញា! ការពារទឹកដីមិនឲ្យអាខ្មាំងយួនយកដីបានមួយចំអាមជាដាច់ខាត។ បេ្ដជ្ញា! ប្ដេជ្ញា!»

ជីកស្មៅជីកទាំងឫស

ពាក្យ«ជីកស្មៅជីកទាំងឫស» ជាពាក្យដែលអង្គការបង្កើតឡើង មានន័យថា «ក្នុងគ្រួសារ បើសមាជិកគ្រួសារណាម្នាក់ត្រូវអង្គការយកទៅសម្លាប់ គឺត្រូវសម្លាប់ចោលទាំងគ្រួសារ» ឬ មានន័យម្យ៉ាងទៀត «បើថ្នាក់ដឹកនាំឬកម្មាភិបាលណាម្នាក់ ត្រូវអង្គការថ្នាក់លើចោទថាក្បត់ សមាសភាពដែលជាសហការីក៏ក្បត់ដែរ ត្រូវអង្គការយកទៅសម្លាប់ចោលទាំងអស់» ឬប្រើពាក្យភ្ជាប់គ្នាថា «ជីកស្មៅជីកទាំងឫស សម្លាប់មនុស្សសម្លាប់ទាំងពូជ»។

ប្រធានភូមិទី១ឈ្មោះ ម៉ង់ ចាប់ផ្ដើមរិតបន្ដឹងបន្ដិចម្ដងៗ ទៅលើការរស់នៅរបស់ប្រជាជន ហើយក៏ចាប់ផ្ដើមដឹកប្រជាជន១៧មេសា យកទៅឲ្យរស់នៅដីថ្មី ដោយរទេះគោចេញពីភូមិយកទៅឡើងរថយន្តដែលត្រៀមចាំជាស្រេច លើកំណាត់ផ្លូវជាតិលេខប្រាំមួយ(ជ.៦) ភូមិត្រពាំងឈូក ហើយបញ្ជូនយកទៅសម្លាប់ចោលនៅភូមិសាស្រ្តព្រៃស្រឡៅតូង។ មិនបានយូរប៉ុន្មានផង សមមិត្តប្រធានភូមិទី១នេះ ត្រូវអង្គការថ្នាក់លើ ស្នើឲ្យទៅរៀនសូត្រ។ រីឯបក្សពួកខ្សែស្រឡាយ ក៏ត្រូវបាត់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់ដែរ។

ប្រធានភូមិទី២ ឈ្មោះ យៀន ឡើងកាន់កាប់អំណាចជំនួសប្រធានភូមិទី១។ ប្រធានភូមិឡើងថ្មីនេះបានបន្តសកម្មភាពដឹកប្រជាជនបញ្ញើក្អែក (ប្រជាជន១៧មេសា) យកទៅនៅដីថ្មីដូចមុនដែរ ព្រមទាំងស្រាវជ្រាវយ៉ាងសកម្មរកមុខសញ្ញាខ្មាំងប្រឆាំងអង្គការបដិវត្តន៍។ ប្រជាជននៅមូលដ្ឋាន ដែលជាប់ខ្សែស្រឡាយកូនចៅចិន ចាម អ្នកធ្វើជំនួញ អ្នករដ្ឋការ អ្នករៀនបានខ្ពង់ខ្ពស់ និងអ្នកមាននិន្នការនយោបាយពីសង្គមចាស់ ត្រូវស្នើឲ្យទៅរៀនសូត្រជាបន្តបន្ទាប់។ ចឹកបួយ ចាំង ចឹកហាក់ ឆុង ជាអ្នកមានធនធានក្នុងភូមិត្រូវអង្គការចាប់យកទៅវ៉ៃសម្លាប់ចោលទាំងគ្រួសារ ហើយកូនចៅគ្រួសារទាំងពីរនេះ ក៏ត្រូវចាប់ខ្លួនយកទៅសម្លាប់ចោលជាបន្តបន្ទាប់ដែរ។

បងប្រុសទី១ នៃគ្រួសារខ្ញុំឈ្មោះ លៀង និងមិត្តភក្តិគាត់មានផ្ទះជាប់ព្រំគ្នាឈ្មោះ ខា ត្រូវអង្គការចាប់បង្ខំបញ្ជូនឲ្យទៅសមរភូមិមុខ។ ម្ដាយខ្ញុំ និងម្តាយពូ ខា ទឹកភ្នែកហូរសស្រាក់ លន់តួសំពះអង្វរប្រធានភូមិ៖

«សូមសមមិត្ត កុំយកកូនខ្ញុំទៅអី វានៅក្មេងណាស់ ទុកវាសិនទៅ។ ខ្ញុំសុំសំពះ សមមិត្តបង…។»

«គ្រាន់តែប៉ុណ្ណឹងមិនហ៊ានលះបង់។ សមមិត្តនារីមិនដាច់ខាតចំពោះអង្គការ។ នេះមិនមែនជាជនបដិវត្តន៍ទេ។»

«ទៅ! នាំវាទៅ! ចំណែកមិត្តនារីត្រូវទៅធ្វើការងារ។ កុំរឹងទទឹងនឹងមាគ៌ាបដិវត្តន៍។ កង់ប្រវត្តិសាស្រ្តកំពុងវិល លូកដៃដាច់ដៃ លូកជើងដាច់ជើង។» ប្រធានភូមិគំហកខ្លាំងៗ។ កងឈ្លបក៏បាននាំយុវជនទាំងពីរនាក់ចាកចេញទៅ ក្រោមដំណក់ទឹកភ្នែកនៃស្រ្តីមាតាទាំងពីរ។

ក្នុងដំណាក់កាលនៃប្រធានភូមិទី២នេះ ប្រជាជនអត់បាយក្រហាយទឹក លើសពីពេលមុនៗទៀត ហើយដេកស្លាប់ស្ទើរជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ ខ្ញុំឃ្លានហេវហត់ស្ទើរទន់ជង្គង់ ដើរឡើងឆ្លងផ្លូវលំពុំចង់រួច។ ពេលព្រលប់មួយ ម៉ែទើបត្រឡប់ពីសហករណ៍ ខ្ញុំសួរគាត់៖

«ម៉ែ! ម៉េចមិនយកគល់ចេកមកស្ងោរហូបទៀត?»

«កុំមាត់! មិនបានទេអាហេង។ ប្រធានភូមិក្រោយនេះមកពីខេត្តតាកែវ  និយាយរដឺនៗ កាចសាហាវខ្លាំងណាស់ ហើយមានកងឈ្លបស៊ើបការណ៍ តាមដានប្រជាជនគ្រប់ច្រកល្ហកទៀតផង។  ដេកទៅកុំមាត់! » ម៉ែតបតិចៗ ដោយប្រញាប់យកដៃមកខ្ទប់មាត់ខ្ញុំផង។

យប់នេះខ្ញុំឃ្លានពេក ដេកក៏មិនលក់ ក៏ចុះទៅដី ដើម្បីទៅលួចដកកំផើមស្រូវក្នុងស្រែហូប។ មិនទាន់ទាំងចេញពីក្រោមផ្ទះផង ស្រាប់តែភ្លើងពិលវាសឆ្វាច់ៗ ពីផ្លូវលំនៃមុខផ្ទះ។ ខ្ញុំភ័យក៏ប្រញាប់លាក់ខ្លួន ពួនអែបជណ្ដើរផ្ទះ។ ស្បៃរាត្រីកាលដ៏ងងឹតអាប់អួរ បានមកគ្រប់មុខ បិទភ្នែកខ្ញុំ បង្ខំឲ្យលង់លក់ក្នុងដំណេកពោរពេញដោយក្ដីស្រេកឃ្លានឥតឧបមា។

ប្រធានភូមិទី២ ត្រូវបានកម្មាភិបាលថ្នាក់លើ ចោទថាក្បត់អង្គការ ហើយត្រូវចាប់បញ្ជូនយកទៅឲ្យរៀនសូត្រលត់ដំខ្លួន។ ប្រធានភូមិទី៣ ដែលទើបឡើងថ្មីនេះឈ្មោះ កាញ់។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ ក៏ឃើញមានវត្ដមានឈ្លបសន្តិសុខ មុខប្លែកៗ ដែលមិនមែនជាមនុស្សធ្លាប់រស់នៅភូមិនេះ។ កងសន្តិសុខដែលគួរឲ្យខ្លាចជាងគេគឺឈ្មោះ រ័ត្ន។ រ័ត្ន គឺជាជនពិការ ស្លៀកពាក់ពណ៌ខ្មៅ បង់កក្រមា ពាក់មួករបប ស្បែកជើងកង់ឡាន មានខ្សែអង្រឹងមួយចង្វាយនិងកាំបិតស្នៀតច្រកស្រោមជាប់នឹងចង្កេះ ហើយស្ពាយពិលមួយដើមដែលលម្អដោយស្រោមរំយោល ហើយនិងមានស្ពាយកាំភ្លើងអាកាបត់មួយដើមផងដែរ។

ក្នុងរយៈកាលនៃប្រធានភូមិទី១ និងទី២ ប្រជាជន១៧មេសា ត្រូវបានបោសសម្អាតទាំងស្រុង ហើយប្រជាជនមូលដ្ឋានដែលអង្គការចាត់ទុកថា«ព្រូនសង្គម ទុកក៏មិនចំណេញ ដកចេញក៏មិនខាត» ក៏កម្ទេចចោលជាបន្តបន្ទាប់ដែរ។ ប្រធានភូមិទី៣ ចុងក្រោយនេះ រួមទាំងកងសន្តិសុខ បន្តតាមដានស៊ើបការណ៍សម្ងាត់ស្រាវជ្រាវ បោសសម្អាតខ្មាំងស៊ីរូងផ្ទៃក្នុង ពីក្នុងចំណោមប្រជាជនដែលនៅសេសសល់ពីការកាប់សម្លាប់។ ឪពុកខ្ញុំត្រូវប្រធានសន្តិសុខឈ្មោះ រ័ត្ន ចាប់ខ្លួន ចងដៃនឹងខ្សែអង្រឹងក្រពាត់មកក្រោយ បណ្ដើរលើខ្នងទំនប់ យកទៅទុកធ្វើទារុណកម្ម នៅមន្ទីរសន្តិសុខ«វត្ដជ្រង» នៃឃុំឈូកខ្សាច់។ រយៈពេលប្រហែលបួនប្រាំថ្ងៃ គ្រួសារខ្ញុំ និងគ្រួសារម្ដាយមីង ត្រូវកម្មាភិបាលអង្គការមកពីគណៈតំបន់ស្នើសុំប្រធានភូមិបឹង ដឹកដោយរទេះគោយកទៅនៅភូមិ«ថ្មី» ជាប់នឹងរបងនៃមន្ទីរសន្តិសុខ«វត្តជ្រង»។

មានផ្ទះអត់មនុស្សនៅ មានផ្លូវអត់មនុស្សដើរ

«មានផ្ទះអត់មនុស្សនៅ មានផ្លូវអត់មនុស្សដើរ នេះជាពំនោលខ្មែរបុរាណ ដែលមានន័យថា៖ ភូមិស្រុក ផ្ទះសម្បែង ផ្លូវថ្នល់ ដែលជាជម្រក ទីកន្លែងរស់នៅសុខសាន្ត និងធ្វើដំណើរទៅមក ត្រូវបោះបង់ចោលដោយបង្ខំចិត្ត ព្រោះមានហេតុការណ៍ ឧបទ្រពចង្រៃផ្សេងៗ ដូចជាជំងឺសាហាវរាតត្បាត អគ្គីភ័យ ចោរកម្ម ទីសមរភូមិសង្រ្គាម ខ្យល់ព្យុះ រញ្ជួយដី បន្ទុះភ្នំភ្លើង ឬដោយជំនឿផ្សេងៗ។

ប្រជាជន១៧មេសា ដែលរស់នៅក្នុងភូមិ ត្រូវអង្គការដឹកយកទៅសម្លាប់ចោលគ្មានសល់។ ប្រជាជនដែលអង្គការកំណត់មុខសញ្ញា«ខ្លាំងបដិវត្តន៍» ត្រូវចាប់ចងយកទៅសម្លាប់ចោលជាបន្តបន្ទាប់។ យុវជន ត្រូវចាប់បញ្ជូនទៅសមរភូមិមុខ(កងទ័ព) ជាហូរហែ។ ប្រជាជនដេកស្លាប់ដោយអត់អាហារ ដោយជំងឺស្ទើរមិនចន្លោះថ្ងៃ។ ទីបំផុតប្រជាជននៃភូមិ«បឹងណុងម៉ូវ» ដែលនៅសេសសល់ទាំងប៉ុន្មាន ត្រូវជម្លៀសពីភូមិ ឲ្យទៅតាំងទីនៅតំបន់ព្រៃក្រាស់។ «ភូមិត្រពាំងឈូក» នេះហើយដែលជាទីកន្លែងរស់នៅថ្មីនៃប្រជាជនភូមិ«បឹងណុងម៉ូវ» រស់នៅលើគេហដ្ឋាន នៃប្រជាជនខ្មែរឥស្លាម។

ណុងម៉ូវ ធ្លាប់ជាភូមិ ដែលមានធម្មជាតិស្រស់បំព្រង ព័ទ្ធជុំវិញដោយវាលស្រូវខៀវស្រងាត់ ឥឡូវប្រែជាស្រពាប់ស្រពោន ក្រៀមក្រោះ។ ស្មៅដុះស៊ុបទ្រប់ ស្លឹកឈើជ្រុះប៉ើងរាត់រាយ កាំជណ្ដើរធ្លាក់ជ្រុះរយីករយាក ជញ្ជាំងរយីងរយោងតោងដោយវល្លិ៍ព្រៃ។

ស្លឹកដូងបក់រលាស់ខ្លួនតិចៗ យោលចុះយោលឡើង អង្រួនបបោសអង្អែលលើដំបូលស្បូវ ហាក់ចង់ស្រដីសួរទៅផ្ទះកម្សត់ថា«ឲ្យ!ម្ចាស់យើងទៅណាបាត់ហើយ»?។

គេហដ្ឋានឈរតម្រៀបគ្នាសងខាងផ្លូវ ខ្លះទាបខ្លះខ្ពស់ប្រក់ស្លឹកប្រក់ស្បូវ ជញ្ជាំងរហែកធ្លុះធ្លាយឈរទប់ខ្លួនយ៉ាងកម្សត់តោកយ៉ាករង់ចាំម្ចាស់វិលវិញ។ ផ្លូវលំ លូនសណ្តូកខ្លួនភ្លឹងកាត់ភូមិ ចិញ្ចើមក្រាស់ឃ្មឹក ដោយស្មៅកន្រ្តើយ ស្ងប់ស្ងាត់ស្ងៀមឈឹងគ្មានអ្នកដំណើរ។

ព្រះអាទិត្យនៅទិសខាងលិច ក្រហមព្រាលៗ បន្ទាបខ្លួនលាចាកលោកីយ៍ ហើយពន្លករាត្រីក៏ឈានមកដល់។ ស្រមោលស្ទង់ៗ នៃភូមិរហោឋាន ដ៏រខេករខាកនេះ បានពន្លិចខ្លួនបំពួនកាយបន្ដិចម្ដងៗ ចូលជ្រកក្រោមស្បៃអន្ធិកា ហើយទីបំផុតក៏ជ្រមុជកាយ កប់ជ្រៅទៅក្នុងពិភពងងឹតសូន្យសុង។

អរុណោទ័យ នៃថ្ងៃ៧មករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ភ្លឺត្រចះត្រចង់ រះកម្ចាត់អ័ព្ទខ្មៅងងឹត នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ប៉ុល ពត។ វាយោដើមរដូវ បក់ពីទិសឧត្ដរ នាំមកនូវក្លិនគន្ធពិដោរដ៏ក្រអូបប្រហើរ នៃបុប្ផាធម្មជាតិ។ ទឹកសន្សើមពេលព្រឹកព្រលឹម ទាក់ទើរលើចុងស្មៅត្រជាក់ស្រិប ចាំងរស្មីព្រិចៗដូចគ្រាប់ពេជ្រ ត្បូងចរណៃ។ ផ្កាផ្នក់ទឹកពណ៌លឿងខ្ចី ព្រឹក្សាព្រៃដុះលូតខៀវស្រងាត់ បក្សាបក្សី ត្រដាងស្លាបរំភើយលើវេហាស៍ មនុស្សម្នាខ្ញៀវខ្ញាររីករាយសប្បាយ។ តែអនិច្ចា បឹងណុងម៉ូវ នៅតែក្រៀមស្វិត ឥតខ្លឹមសារ ក្លាយជាព្រៃស្មសាន ឋានស្ងាត់ឈឹង ស្លាប់បាត់ព្រលឹង គ្មានម្ចាស់រក្សានៅ។ ឲ្យ!ភូមិខ្ញុំ!៕