វេទិកាថ្នាក់រៀនស្ដីពី «ប្រវត្ដិសាស្រ្ដកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩)»
នៅថ្ងៃទី២២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥ សិស្សានុសិស្សចំនួន១០នាក់ (ស្រី៤នាក់ និងប្រុស៦នាក់) នៃអនុវិទ្យាល័យថ្លាត ក្នុងស្រុកអន្លង់វែង បានចូលរួមវេទិកាថ្នាក់រៀនស្ដីពី «ប្រវត្ដិសាស្រ្ដកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩)» រៀបចំឡើងដោយមជ្ឈមណ្ឌលសន្ដិភាពអន្លង់វែង។
វេទិកានេះ បង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងលើកកម្ពស់ការអប់រំពីប្រវត្ដិសាស្រ្ដសម័យខ្មែរក្រហម ការយល់ដឹងអំពីដំណើរការកសាងសន្ដិភាព និងការផ្សះផ្សានៅកម្ពុជា។ ឆ្លើយតបនឹងគោលបំណងខាងលើនេះ មជ្ឈមណ្ឌលសន្ដិភាពអន្លង់វែង បានផ្ដោតសំខាន់ទៅលើប្រធានបទ៖ « ប៉ុល ពត និងសង្គ្រាម៥ថ្ងៃ» នៅក្នុងតំបន់អន្លង់វែង ដែលឈានទៅដល់ការដួលរលំចលនាខ្មែរក្រហម ហើយកម្ពុជាឆ្ពោះទៅរកការបញ្ចប់សង្គ្រាមទាំងស្រុង។
អន្លង់វែង គឺជាតំបន់តស៊ូចុងក្រោយរបស់ចលនាខ្មែរក្រហម ហើយក៏ជាទីកន្លែងឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីអតីតកាល អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ សង្គ្រាម និងការតស៊ូឥតស្រាកស្រានរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាឈានទៅរកសន្ដិភាព និងការផ្សះផ្សា។ ប៉ុល ពត គឺជាក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំរបស់ខ្មែរក្រហម ដែលបន្ដដឹកនាំចលនាតស៊ូរបស់ខ្លួននៅក្នុងព្រៃដើម្បីគ្រប់គ្រងកម្ពុជាឡើងវិញ បើទោះបីជាត្រូវបានផ្ដួលរំលំដោយកងទ័ពរណៈសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា និងកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្ដវៀតណាមនៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ហើយក៏ដោយ។
នៅកំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ ប៉ុល ពត បានមកដល់អន្លង់វែង ហើយទទួលស្វាគមន៍ដោយ ឈិត ជឿន ហៅតាម៉ុក ដែលជាមេទ័ពគ្រប់គ្រងក្នុងតំបន់នេះ។ តាម៉ុកបានសាងសង់ផ្ទះមួយខ្នងឲ្យប៉ុល ពត នៅលើទីទួលមួយជាប់នឹងបឹងអន្លង់វែង បច្ចុប្បន្នចម្ងាយប្រមាណ១០០ម៉ែត្រ (ស្ថិតនៅខាងកើតសារមន្ទីររបស់តាម៉ុកសព្វថ្ងៃ)។ នៅមុនឆ្នាំ១៩៩៣ ប៉ុល ពត បានផ្លាស់ទីទៅរស់នៅក្នុងតំបន់ស្រែគំរូដែលស្ថិតនៅតាមបណ្ដោយជើងភ្នំដងរែកយ៉ាងសម្ងាត់បំផុត។ នៅទីនោះមានផ្ទះចំនួន៥ខ្នង និងមានដើមឈើធំៗព័ទ្ធជុំវិញ។
លុះដល់ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩៣ ប៉ុល ពត បានផ្លាស់ទីទៅរស់នៅឯក្បាលទន្សោងដែលជាកន្លែងលាក់ខ្លួនចុងក្រោយ រហូតដល់មេដឹកនាំនៅអន្លង់វែងមានការបែកបាក់រវាង កម្លាំងស្មោះស្ម័គ្រនឹងប៉ុល ពត និងកម្លាំងតាម៉ុក ដោយសារតែហេតុការណ៍នៃការសម្លាប់ សុន សេន អតីតរដ្ឋមន្រ្ដីក្រសួងការពារជាតិ និងក្រុមគ្រួសារ។ សូ សារឿន (តា០៥) និង មៀច សាន (តា០៦) ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវធំបំផុតក្នុងការដឹកនាំសម្លាប់ សុន សេន និងក្រុមគ្រួសារតាមបញ្ជារបស់ ប៉ុល ពត។ មេទ័ពទាំងនេះបានដឹកនាំកម្លាំងប្រមាណ២០ទៅ៣០នាក់ទៅកាន់ផ្ទះសុន សេន នៅលើភ្នំដងរែកនៅវេលាម៉ោង១១យប់។ ក្រោយទទួលដំណឹង តាម៉ុក បានដឹកនាំកម្លាំងក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនទៅប្រយុទ្ធជាមួយកម្លាំងរបស់ ប៉ុល ពត។ រយៈពេល៥ថ្ងៃក្រោយមក តាម៉ុកចាប់បាន ប៉ុល ពត ទីប្រឹក្សា និងមេទ័ពសំខាន់ៗនៅក្បែរខ្លួន រួមមាន៖ ខៀវ សំផន, នួន ជា, ជួន ជឿន ចាន់ យូរ៉ាន់ ទេព ឃុនណាល់ សូ សារឿន (តា០៥) និងមៀច សាន (០៦)។ ក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំខ្មែរក្រហមទាំងអស់នេះ បានសម្ងំលាក់ខ្លួននៅឯរូងភ្នំអូរស្វាយ ឬនៅក្បែរវាលខានពុំបាន។ កងកម្លាំងតាម៉ុកបានឡោមព័ទ្ធនៅទីនោះ យើងបានអញ្ជើញ ប៉ុល ពត ទីប្រឹក្សា និងមេទ័ពនៅទីនោះដោយគួរសមថា៖ «យើងខ្ញុំសូមអញ្ជើញអ៊ំឲ្យត្រឡប់ទៅជាមួយយើងវិញ។ តាម៉ុក ចង់ជួបជាមួយអ៊ំ»។ នៅពេលនោះ ប៉ុល ពត ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅថ្ងៃទី១៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩៧។
រហូតដល់ថ្ងៃទី២៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ ប៉ុល ពត និងមេទ័ពសំខាន់ៗមួយចំនួនត្រូវបានតាម៉ុកយកទៅកាត់ទោសចំពោះមុខតុលាការប្រជាជននៅរោងចំណតឡានមួយកន្លែងក្បែរច្រកជាំ-សាង៉ាំ។ ក្នុងដំណើរការនេះមានប្រជាជនចូលរួមប្រមាណ៤០០ទៅ៥០០នាក់ និងកងទ័ពប្រហែល១០០នាក់ដែរ។ ប៉ុល ពត ត្រូវបានកាត់ទោសពីបទសម្លាប់សុន សេន និងប៉ុនប៉នសម្លាប់តាម៉ុក ព្រមទាំងបំផ្លាញកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងផ្សះផ្សាជាតិរវាងតាម៉ុក និងហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិច។ បន្ទាប់មក ប៉ុល ពត បានស្លាប់នៅក្នុងខ្ទមមួយកន្លែង ហើយបានបូជានៅក្បែរនោះ (ចម្ងាយប្រមាណជិត៣០០០ម៉ែត្រពីច្រកអន្ដរជាតិជាំ-សាង៉ាំ)។
ផ្នែកចុងក្រោយនៃវេទិកាថ្នាក់រៀន ទាក់ទងនឹងដំណើរការនៃការផ្សះផ្សានៅកម្ពុជាមុនពេលបង្កើតតុលាការខ្មែរក្រហម។ នៅក្នុងផ្នែកនេះ គឺបង្ហាញអំពីទិវាជ័យជម្នះលើរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត, ទិវាចងចាំថ្ងៃទី២០ ខែឧសភា, ញាតិរណសិរ្សថ្កោលទោសរបបខ្មែរក្រហម, ច្បាប់ស្ដីពីការដាក់ខ្មែរក្រហមឲ្យនៅក្រៅច្បាប់ ចុះថ្ងៃទី៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៤។ កិច្ចព្រមព្រៀងសន្ដិភាពទីក្រុងប៉ារីស ថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១ ដែលខ្មែរក្រហមបានធ្វើពហិកាមិនព្រមចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោត, គោលនយោបាយឈ្នះ ឈ្នះ៖ ការធានាអាយុជីវិត ទ្រព្យសម្បត្ដិ និងតួនាទី និងការកាត់ទោសមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ និងទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតក្នុងរបបខ្មែរក្រហម នៅក្នុងតុលាការខ្មែរក្រហម។
នៅក្នុងវេទិកាថ្នាក់រៀនេះ សិស្សានុសិស្សមានការចាប់អារម្មណ៍ និងចង់ចេះចង់ដឹងបន្ថែមទៀតទាក់ទងទៅនឹងឬសគល់នៃសង្គ្រាម អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ និងការសម្លាប់អ្នកចេះនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមអស់ជិត២លាននាក់។
សារមន្ទីរអតីតផ្ទះតាម៉ុក មានដាក់បង្ហាញពិព័រណ៌រូបថតចំនួន១០០សន្លឹក ដោយមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពអន្លង់វែង នៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា
រូបភាពដោយ មេក វិន & សួត វិចិត្រ បណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា
